John Maxwell Coetzee

John Maxwell Coetzee (ur. 1940) – pisarz południowoafrykański; laureat Nagrody Nobla w 2003 roku.

Foe

(tłumaczenie: Magdalena Konikowska)

Czy w świecie przypadku istnieje jakieś „lepiej” i „gorzej”? Poddajemy się uściskowi nieznajomego lub oddajemy falom; na mgnienie oka czujność nasza przygasa; zasypiamy; a przebudziwszy się, widzimy, że oto życie utraciło kierunek. Czymże są owe okamgnienia, przed którymi chroni nas jeno wieczne i nieludzkie czuwanie? Czy nie szparami i szczelinami, kędy w życiu naszym przemawia inny głos, inne głosy? Jakim prawem zatykamy uszy?

Czyż muzyka i rozmowa nie przypominają miłości? Kto się poważy twierdzić, iż między kochankami dochodzi do jakowejś namacalnej wymiany (myślę tu o miłości cielesnej, nie o rozmowie), ale w istocie czegoś nie wymieniają, nie ofiarują sobie wzajem, po czym odchodzą odświeżeni, na chwilę uleczeni z samotności?

Nic nie popada w zapomnienie (…). Nic, co zapomniałem, nie jest warte zapamiętania.

Pewnego dnia zapytałam Kruzo, czy na jego wyspie obowiązują jakieś prawa, a jeśli tak, to jakie; czy też może woli się stosować do wewnętrznych nakazów ufając, iż własne serce poprowadzi go ścieżką prawości. Tak mi odrzekł:
– Prawa ustanawia się w jednym tylko celu: ażeby trzymać nas w karbach, skoro w naszych żądzach tracimy umiar. Dopóki pożądamy wstrzemięźliwie, niepotrzebne nam prawa.

(ang. Disgrace; tłum. Michał Kłobukowski)

Czy lubię zwierzęta? Jadam je, więc widać je lubię, a przynajmniej niektóre ich części.

(…) dla mnie dobroczyńcy zwierząt są trochę jak jacyś chrześcijanie. Wszyscy tacy radośni i pełni dobrych intencji, aż po pewnym czasie człowieka korci, żeby pójść w świat i odrobinę sobie pogwałcić i poplądrować.

Może to dobrze robi człowiekowi, jeśli od czasu do czasu upadnie. Byle tylko nie potłukł się na kawałki.

W pewnym wieku człowiek robi się po prostu nieapetyczny. I tyle. Trzeba zakasać rękawy i jakoś przeżyć resztę życia. Odsiedzieć wyrok.

(ang. Youth; tłum: Michał Kłobukowski)

Co gorsza, jego ponure nastroje i dąsy coraz bardziej jej ciążą: sam to czuje. Gdyby miał choć trochę rozumu natychmiast zakończyłby ten układ i by się ulotnił. Ale nie kończy. Caroline może i nie jest tą tajemniczą, ciemnooką ukochaną, dla której przyjechał do Europy; może sobie być zwyczajną dziewczyną z Kapsztadu o przeszłości równie pospolitej, jak jego własna, ale on chwilowo nie ma nikogo prócz niej…
- Źródło: rozdział 8

W sumie Londyn ciężko go doświadcza. John ma już skromniejsze ambicje niż przedtem – znacznie skromniejsze. Londyńczycy początkowo rozczarowali go ubóstwem swoich ambicji. A teraz bliski jest tego, żeby do nich dołączyć. Dzień w dzień miasto doświadcza go i karze, a on, jak bity pies, stopniowo się uczy…
- Źródło: rozdział 14

(ang. In the Heart of the Country; tłum. Magdalena Konikowska)

Monolog mojego „ja” to słowny labirynt, z którego się nie wydostanę, póki ktoś nie pokaże mi jak.

Niewinna ofiara może znać zło jedynie pod postacią cierpienia. To, czego nie odczuwa zbrodniarz, to jego zbrodnia. To, czego nie odczuwa niewinna ofiara, to jej własna niewinność.

Pewne sprawy są chyba bezpowrotnie stracone. Może to właśnie świadczy o realności czasu minionego.

Pytam siebie: Cóż takiego siedzi we mnie, co mnie zwabia do zakazanych sypialni i każe popełniać zakazane czyny? Czy całe życie na pustyni, uwikłane w ten lej z czarnej materii, skręciło mnie w taki zwój nienawistnej energii, że byle domokrążny handlarz albo daleki kuzyn przybyły w odwiedziny ma się spodziewać trucizny w jedzeniu bądź ciosu toporem, kiedy leży w łóżku? Czy życie sprowadzone do swoich podstaw wypala w ludziach wszystko prócz stanów najprostszych? Czystego gniewu, czystej żarłoczności, czystego lenistwa.

Samobójstwo to najbardziej literacka z przygód, pod tym względem przerasta nawet morderstwo.

Historia nabiera życia dopiero wtedy, gdy stwarzamy dla niej miejsce we własnej świadomości; nikt nie ma prawa obarczać takim brzemieniem żadnego wolnego człowieka.
- Źródło: Zapiski ze złego roku

Im mniej istotnych różnic dzieli dwa obozy, tym zajadlej się one nienawidzą.
- Źródło: Zapiski ze złego roku

Oboje jesteśmy szkaradni, starzy i szkaradni. Wciąż pragniemy trzymać w objęciach całe piękno świata. To pragnienie nigdy nie słabnie. Ale całe piękno świata nie chce nas znać.

Rozsądek polega między innymi na tym, żeby zawsze mówić raczej mniej niż więcej.
- Źródło: Chłopięce lata. Sceny z prowincjonalnego życia (1998), tłum. Michał Kłobukowski

Stań na pierwszym planie. Żyj jak bohater. Bądź główną postacią. Bo inaczej po co nam to życie?

(…) ten obcy, który siebie nazywa mną, czasem rozbija lustro i mówi do mnie. Mówi przeze mnie. Mówi dzisiaj. Teraz. Mówi o miłości.
- Źródło: Powolny człowiek, tłum. Magdalena Konikowska.

(…) w przytłaczającym milczeniu, które jest głównym elementem naszego wspólnego obcowania, niepodobna, by nie czuła, jak mój uporczywy wzrok kładzie się na niej ciężarem całego mojego ciała.
- Źródło: Czekając na barbarzyńców (1985), tłum. Anna Mysłowska

Zdaje sobie sprawę z brzydkiego wyrazu mojej twarzy, wyrazu drapieżnego, który mają ludzie przyłapani w momencie spółkowania.
- Źródło: Wiek żelaza (1990), tłum. Anna Mysłowska, rozdział 4.

Życie to nie wymiana not dyplomatycznych. Au contraire, życie to dramat, życie to akcja, akcja i pasja!