Józef Pawlikowski
polski powstaniec i działacz polityczny
Józef Herman Pawlikowski (1767–1829) – polski pisarz, publicysta, pamiętnikarz, adwokat, wojskowy i polityk.
Czy Polacy mogą wybić się na niepodległość (Paryż 1800)
edytuj(cyt. za: Czasy legionów i Księstwa Warszawskiego (1796-1815); A. Radziwiłł, W. Roszkowski, Historia 1789–1871. Podręcznik dla szkół średnich, Warszawa 1997)
- Kto by myślał bez prawideł wolności i równości zaczynać rewolucję, ten nadaremnie chce przelewać krew (…). A przy tym po co rozpoczynać boje, nie mając na celu szczęścia ogólnego narodu? Im więcej zapału wolności mieli Francuzi, tym straszniejszymi byli nieprzyjacielowi. Czegóż nie dokażą Polacy, gdy się przejmą tym duchem, dziedzicząc wielkie siły osobiste fizyczne, jak żaden z narodów w Europie? Któryż lud miał tak szczęśliwe zdarzenia wybijając się na niepodległość, jakie my posiadamy? Inni nie wiedzieli, czy walczyć mogą z regularnym żołnierzem. Włościanie nasi mają cokolwiek doświadczenia, już bywali w ogniu, a w prowincjach, które nie powstały, wiedzą, że bracia ich bili się i odpierali armaty kosami. Już duch wolności rozszedł się w Polsce między ludem. Jeżeli kto za pierwszym razem nie widział zapału, jakiego by żądał, znajdzie go z czasem, skoro sam będzie miał stateczność ducha i starać się nie przestanie wlewać go w drugich.
- Naród żądający niepodległości potrzeba koniecznie, aby ufał w swoje siły. Jeżeli nie ma tego czucia, jeżeli do utrzymania bytu swego nie idzie przez własne usiłowania, ale przez obce wsparcie lub łaskę, można śmiało przepowiedzieć, iż nie dojdzie ani szczęścia, ani cnoty, ani sławy (…). Naród szesnastomilionowy, kwitnący przedtem, nikomu w Europie nie ustępujący w żwawości i męstwie, z najobfitszą ziemią w znanym świecie, nie miałby być wolnym, skoroby zechciał? (…) Trzeba wyznać, iż Polacy nie cierpią jarzma, mają entuzjazm do wolności i cnoty, ale wadą ich jest, iż jak są żywymi w zaczęciu śmiałych czynów, tak niestałymi w dokonaniu i słabiejący w przeciwnościach. (…)