Józef Dietl

Józef Dietl (1804–1878) – polski lekarz, polityk, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezydent Krakowa (1866–1874).

O reformie szkół krajowych (Kraków 1865)

(cyt. za: Materiały do ćwiczeń z historii wychowania, cz. 3., Warszawa 1995)

Łatwo zaś pojąć, że kształcenie młodzieży nawet w niższych szkołach ludowych nie może się ograniczać do samej nauki religii, że przeto nadzór i nad tymi szkołami nie może, a przynajmniej nie powinien wyłącznie być powierzony kościołowi. W szkołach średnich i wyższych nauki rozmaitością i obszarem takich nabierają rozmiarów, iż o duchownym ich zarządzie mowy wcale być nie może.
- Źródło: Stosunek szkoły do kościoła

Niepodobna sądzić o urządzeniu zakładów edukacyjnych, ich zaletach lub wadach, nie uzyskawszy poprzednio dokładnego pojęcia o zadaniu i stanowisku szkoły w ogóle.
- Źródło: Szkoła w ogóle i jej stanowisko

Ponieważ zaś kościół ma obowiązek nauczania w szkołach religii, przeto służy mu prawo współudziału w nadzorze, w zakresie jednak tylko religijnym odnoszącym się do wyznania
- Źródło: Stosunek szkoły do kościoła

Tak więc szkoła, gdy z jednej strony człowieka kształci, obyczaja i uszlachetnia, z drugiej strony zaopatruje go w wiadomości do przyszłego jego zawodu potrzebne. Pierwsza jej czynność jest: wychowawcza, czyli pedagogiczna; druga: naukowa, czyli dydaktyczna. Obydwie te czynności wspólnie odbywać i wzajemnie wspierać się muszą. Wszakże w szkołach niższych i średnich przeważa cel pedagogiczny, w wyższych, specjalnych i zawodowych cel dydaktyczny. Pod względem pierwszym szkoła jest jednolita i niezależna, bo mając za osnowę kształcenie człowieka, czynić to musi bez różnicy wieku, płci, stanu, narodowości itp.
- Źródło: Szkoła w ogóle i jej stanowisko

(cyt. za: Stanowisko szkoły. Rada Szkolna krajowa, Język wykładowy, Kraków 1865)

Pozwalamy sobie przypomnieć nowemu ministerstwu: iż zmiana na lepsze zacząć się musi od lepszego urządzenia szkół krajowych w duchu autonomicznym
- Opis: O konieczności wprowadzenia języka wykładowego języka polskiego i ukraińskiego zamiast niemieckiego
- Źródło: Język wykładowy zeszyt I, s5, Drukarnia C.K. Uniwersytetu Jagiellońskiego

Człowiek bez dogodnego mieszkania, w którem dla siebie i swej rodziny uzyskać mógł dosyć miejsca, światła i powietrza, tych najbiedniejszych warunków życia, traci miłość ogniska domowego,

z tą utratą traci stopniowo miłość rodziny, kraju, porządku i pracy; traci poczucie własnej godności i obowiązków obywatelskich…

- Opis: odczyt prezydenta miasta Krakowa Józefa Dietla na posiedzeniu rady miejskiej 5 czerwca 1872.
- Źródło: Drukarnia „Czasu”, Kraków 1872, s. 11

Ale i do Was się odzywam szanowni Koledzy i Przyjaciele, których wzniosłem, acz nader ciernistem jest powołanie, nie tylko uzdrawiać chorych, ale i nauczać niedoświadczonych
- Źródło: część I, Kraków 1858, Drukarnia C.K. Uniwersytetu s. 30