Diuna

Diuna (ang. Dune) – powieść science-fiction autorstwa Franka Herberta; tłum. Marek Marszał, Rebis, Poznań 2010, ISBN 9788373017238.

• A jakże łatwo jest zabić wykorzenioną roślinę. Szczególnie kiedy się wsadzi ją we wrogą glebę.
  • Opis: Lady Jessika Atryda do dr Wellingtona Yueh (ich pierwsza rozmowa na Arrakis).

• Armia składa się z niezbędnych, ale w pełni wymienialnych elementów.

• Arrakis – Diuna – Pustynna Planeta.
  • Źródło: s. 12.

• Arrakis naucza filozofii noża – odrąbujemy to, co niekompletne, i mówimy: „Teraz jest kompletne, ponieważ tutaj się kończy”.
  • Arrakis teaches the attitude of the knife – chopping off what's incomplete and saying: "Now it's complete because it's ended here." (ang.)
  • Opis: z Myśli zebranych Muad'Diba w opracowaniu księżnej Irulany.
  • Źródło: s. 226.

• Blichtr płynie z miasta, mądrość z pustyni.
  • Polish comes from the cities; wisdom from the desert. (ang.)
  • Opis: Wellington Yueh do Paula (na Kaladanie), Paul do Pardota Kynesa (przyjęcie w pałacu).

• Bliskość pożądanej rzeczy kusi człowieka, by uległ słabościom. Na drodze tej czyha zguba.
  • Opis: list lady Margot Fenring z ostrzeżeniem.

• Bóg stworzył Arrakis, aby ćwiczyć wiernych.
  • God created Arrakis to train the faithful. (ang.)
  • Opis: Mądrość Muad'Diba pióra księżnej Irulany.
  • Źródło: s. 397.

• Ci, co mogą coś zniszczyć, mają to w ręku.
  • Opis: Paul do Gurneya o melanżu.

• Chyba nie ma straszliwszego olśnienia nad to, w którym odkrywasz, iż twój ojciec jest człowiekiem w ludzkim ciele.
  • There is probably no more terrible instance of enlightenment than the one in which you discover your father is a man – with human flesh. (ang.)
  • Opis: Myśli zebranych Muad'Diba pióra księżniczki Irulany.
  • Źródło: s. 139.

• Cokolwiek jest poza tobą, możesz to zobaczyć i zastosować do tego swoją logikę. Lecz taki już mamy charakter, że przy zetknięciu z problemami osobistymi okazuje się, iż te najintymniejsze sprawy jest nam najtrudniej wydobyć na światło naszej logiki.
  • Anything outside yourself, this you can see and apply your logic to it. But it’s a human trait that when we encounter personal problems, these things most deeply personal are the most difficult to bring out for our logic to scan. We tend to flounder around, blaming everything but the actual, deep-seated thing that’s really chewing on us. (ang.)
  • Opis: Lady Jessika Atryda do Thufira Hawata.

• Czy walczysz z marami?
  Czy wojujesz z cieniami?
  Czy poruszasz się jak we śnie?
  Czas się oddalił.
  Życie ci skradli.
  Wszystkoś zmarnotrawił.
  Twój obłęd cię zabił.
  • Do you wrestle with dreams?
    Do you contend with shadows?
    Do you move in a kind of sleep?
    Time has slipped away.
    Your life is stolen.
    You tarried with trifles.
    Victim of your folly.
  • Opis: lament z pogrzebu Dżamisa na Równinie Żałobnej według Pieśni Muad'Diba pióra księżniczki Irulany.
  • Źródło: s. 208.

• Człowiek cieszy się życiem, kiedy ma swoje miejsce, kiedy wie, gdzie jest jego miejsce w porządku wszechrzeczy. Zniszczyć miejsce znaczy zniszczyć człowieka.
  • Opis: Lady Jessika Atryda do Thufira Hawata.

• Czym gardzisz? Po tym poznać, kim jesteś naprawdę.
  • Opis: z Księgi o Muad'Dibie pióra księżniczki Irulany.
  • Źródło: s. 300.

• Czymże jest syn, jak nie przedłużeniem ojca?
  • Opis: Muad'Dib, uwagi o rodzinie pióra księżniczki Irulany.

• Dar jest błogosławieństwem ofiarodawcy.
  • Opis: Biblia Protestancko-Katolicka, Paul do Kynesa (pierwsze spotkanie).

• Fremeni w najdoskonalszym stopniu posiedli ową cechę, przez starożytnych zwaną „spannungsbogen”, która jest narzuconą sobie zwłoką między pożądaniem jakiejś rzeczy a aktem wyciągnięcia po nią ręki.
  • Opis: z Mądrości Muad'Diba w opracowaniu księżnej Irulany.
  • Źródło: s. 371.

• Gdyby życzenia były jak ryby, wszyscy stawialiby sieci.
  • Opis: Gurney Halleck (na Kaladanie).

• I wiele razy nikt nikogo nie zamierza obrazić, a ludzie mimo wszystko umierają.

• Jakich brakuje nam zmysłów, że nie widzimy i nie słyszymy innego świata, który nas otacza?
  • What senses do we lack that we cannot see and cannot hear another world all around us? (ang.)

• Jedna palma daktylowa potrzebuje czterdzieści litrów wody dziennie. A człowiek zaledwie osiem. Przeto palma równa się pięciu ludziom. Tam jest dwadzieścia palm – stu ludzi.
  • Opis: dr Yueh do lady Jessiki (ich pierwsza rozmowa na Arrakis).

• Jeśli musisz coś czcić, czcij życie. Każde życie. Wszyscy jesteśmy razem w jego pięknie.
  • Opis: Paul Atryda do Fremenów.

• Jeżeli ufasz jedynie swoim oczom, twoje pozostałe zmysły słabną.
  • Opis: aksjomat Bene Gesserit.

• Jestem jak dobrze wyprowadzone drzewo owocowe. Uginam się od dobrze prowadzonych uczuć i zdolności, zaszczepionych we mnie co do jednego i wszystkie one czekają, żeby ktoś inny je zebrał.
  • Opis: Gurney Halleck (na Kaladanie).

• Kamień jest ciężki i piasek ma ciężar, ale cięższy od nich obu jest gniew głupca.
  • A stone is heavy and the sand is weighty; but a fools wrath is heavier than them both. (ang.)
  • Opis: Steban Tuek do Gurneya Hallecka.

• Każdy człowiek, który wycofuje się do groty mającej jedno tylko wejście, zasługuje na śmierć.

• Każda przebyta do końca droga prowadzi dokładnie donikąd. Wdrap się na górę tylko tyle, by sprawdzić, że jest górą. Nie zobaczysz góry z jej szczytu.
  • Any road followed precisely to its end leads precisely nowhere. Climb the mountain just a little bit to test that it's a mountain. From the top of the mountain, you cannot see the mountain. (ang.)
  • Opis: Muad'Dib, uwagi o rodzinie pióra księżniczki Irulany.

• Kiedy Bóg wyznacza jakiejś istocie miejsce śmierci, sprawia On, by potrzeby ją w owe miejsce przywiodły.
  • Opis: Kynes.

• Kiedy staramy się skryć nasze najgłębsze pragnienia, zdradzamy się całymi sobą.

• Kto się poddaje, ten panuje.
  • Opis: Matka Wielebna do Paula Atrydy (na Kaladanie).

• Któregoś dnia przyłapie tego człowieka na braku porzekadła i będzie wyglądał jak bez gaci.
  • Opis: Książę Leto Atryda (w odpowiedzi na porzekadło Gurneya Hallecka).

• Lepszy spokój z okruchem suchara niźli pałac łez i waśni.
  • Opis: Gurney Halleck, lady Jessika Atryda do Paula.

• Matka Wielebna musi łączyć uwodzicielskie sztuczki kurtyzany z niepokalanym majestatem dziewicy bogini, utrzymując te przymioty w harmonii dopóty, dopóki dopiszą jej siły młodości. Jako, że gdy młodość i uroda przeminą, odkryje ona, iż miejsce pośrodku, kiedyś zajęte przez harmonię, stało się krynicą sprytu i zaradności.
  • Opis: Muad'Dib. Uwagi o rodzinie pióra księżniczki Irulany.
  • s. 34.

• Możliwość zniszczenia czegoś oznacza absolutną nad tym władzę.

• Muad'Dib uczył się prędko, ponieważ najpierw przeszedł szkolenie jak się uczyć. A najpierwszą ze wszystkich otrzymał lekcję podstawowej wiary, że może się nauczyć. Szokuje odkrycie, jak wielu ludzi nie wierzy, że mogą się nauczyć, a o ile więcej uważa, że nauka jest trudna.
  • Opis: Człowieczeństwo Muad'Diba pióra księżniczki Irulany.

• Muad'Dib rzeczywiście widział przyszłość, ale musimy zdawać sobie sprawę z ograniczeń tej mocy. Pomyślmy o wzroku. Mamy oczy, a jednak nie widzimy bez światła. Gdy znajdujemy się na dnie kotliny, nie sięgamy wzrokiem poza swoją kotlinę. Dokładnie tak samo Muad'Dib – nie zawsze mógł swobodnie szybować spojrzeniem przez tajemniczy teren. Mówi on nam, że pojedyncza, drobna prorocza decyzja, być może wybór jednego określonego słowa, jest w stanie zmienić przyszłość. Mówi on nam: „Wizja czasu jest szeroka, lecz kiedy się przez nią przechodzi, czas staje się wąskimi drzwiami”. I zawsze zwalczał on pokusę wybrania łatwego, bezpiecznego kierunku, przestrzegając: „Owa ścieżka prowadzi stale w dół, do stagnacji”.
  • Muad'Dib could indeed see the Future, but you must understand the limits of this power. Think of sight. You have eyes, yet cannot see without light. If you are on the floor of a valley, you cannot see beyond your valley. Just so, Muad'Dib could not always choose to look across the mysterious terrain. He tells us that a single obscure decision of prophecy, perhaps the choice of one word over another, could change the entire aspect of the future. He tells us "The vision of time is broad, but when you pass through it, time becomes a narrow door." And always, he fought the temptation to choose a clear, safe course, warning "That path leads ever down into stagnation." (ang.)
  • Opis: Przebudzenie Arrakis pióra księżniczki Irulany.
  • Źródło: s. 285.

• Nadzieja przesłania jasność widzenia.
  • Hope clouds observation. (ang.)

• Najłatwiej przestraszyć się przeciwnika, którego się podziwia.

• Najtrwalszymi zasadami wszechświata są przypadek i błąd.

• Naturą ambicji jest to, że nie obchodzi jej rzeczywistość.

• Nie czas żałować róż, gdy płoną lasy.

• Nie ma ucieczki – płacimy za gwałty naszych przodków.
  • Opis: z Myśli zebranych Muad'Diba w opracowaniu księżnej Irulany.
  • Źródło: s. 194.

• Nie można zrozumieć procesu przez zatrzymanie go. Zrozumienie musi podążać z biegiem procesu, musi przyłączyć się i płynąć razem z nim.
  • A process cannot be understood by stopping it. Understanding must move with the flow of the process, must join it and flow with it. (ang.)
  • Opis: pierwsze prawo mentata, Paul Atryda do Thufira Hawata (cytując swoją rozmowę z Matką Wielebną).

• Nie mogę się lękać.
  Strach zabija umysł.
  Strach jest małą śmiercią, która niesie ze sobą całkowite unicestwienie.
  Stawię mu czoło.
  Pozwolę, aby zalał mnie i przelał się przeze mnie, a kiedy odpłynie, obrócę oko swej jaźni i spojrzę na jego drogę.
  Tam, gdzie przeszedł strach, nie będzie już nic.
  Zostanę tylko ja.
  • Nie wolno się bać. Strach zabija duszę. Strach to mała śmierć, a wielkie unicestwienie. Stawię mu czoło. Niechaj przejdzie po mnie i przeze mnie, a kiedy przejdzie, obrócę oko swej jaźni na jego drogę. Którędy przeszedł strach, tam nie ma nic. Jestem tylko ja.
  • Opis: tłumaczenie - Marek Marszał, Herbert F., Diuna, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2010, s. 18.
  • I must not fear.
    Fear is the mind-killer.
    Fear is the little-death that brings total obliteration.
    I will face my fear.
    I will permit it to pass over me and through me.
    And when it has gone past I will turn the inner eye to see its path.
    Where the fear has gone there will be nothing.
    Only I will remain.
  • Opis: litania Bene Gesserit przeciw strachowi.

• Nie zawsze wola ministrów wyznacza bieg historii i niekoniecznie pontyfikat kapłanów porusza rękoma Boga.

• Niech będzie błogosławiony Stworzyciel i Jego woda. Błogosławione Jego przybycie i odejście. Niechaj Jego droga oczyści świat. Niech zachowa On świat dla Swych ludzi.
  • Bless the Maker and all His Water. Bless the coming and going of Him, May His passing cleanse the world. May He keep the world for his people. (ang.)

• Niewiele mam wspólnego z tym, jakie powitasz jutro (...). Mogę ci tylko dopomóc powitać dzień dzisiejszy.
  • Opis: Steban Tuek do Gurneya Hallecka.

• O wy, którzy wiecie, jak tutaj cierpimy, nie zapomnijcie o nas w waszych modlitwach.
  • O you who know what we suffer here, do not forget us in your prayers. (ang.)
  • Opis: napis nad wejściem na płytę lądowiska na Arrakis.
  • Źródło: s. 114.

• Ojciec powiedział mi kiedyś, że poszanowanie prawdy można by właściwie uznać za podstawę wszelkiej moralności. Coś nie może wyłonić się z niczego. Jest to głęboka myśl, kiedy zrozumiemy, jak niestała może być „prawda”.
  • My father once told me that respect for the truth comes close to being the basis for all morality. "Something cannot emerge from nothing," he said. This is profound thinking if you understand how unstable "the truth" can be. (ang.)
  • Opis: Rozmowy z Muad'Dibem pióra księżniczki Irulany.
  • Źródło: s. 271.

• Opisz swe oczy, a ja opiszę serce twe. Opisz swe stopy, a ja opiszę dłonie twe. Opisz swe wieczory, a ja ci opiszę ranki twe. Opisz swe pragnienia, a ja ci powiem, czego chcesz.

• Pędzącemu na oślep człowiekowi ukazuje się przepaść, kiedy jest już za późno.
  • They put aside all thought of obstacles and forget that a precipice does not show itself to the man in a blind rush until it’s too late. (ang.)

• Pierwszy krok do ominięcia pułapki to uświadomić sobie, gdzie ona jest. To przypomina pojedynek, synu, tylko na większą skalę: finta wewnątrz finty w fincie... pozornie bez końca.
  • Opis: Leto do Paula (ich pierwsza rozmowa na Arrakis).

• Początek to czas dla podjęcia najbardziej pedantycznych starań, by wszystko znajdowało się na swoim miejscu.
  • Opis: Księga o Muad'Dibie pióra księżniczki Irulany.

• Pochodzimy z Kaledanu – rajskiego świata dla naszych form życia. Na Kaledanie nie było potrzeb tworzenia raju dla ciała ani raju dla umysłu – wystarczyło popatrzeć dokoła na otaczającą nas rzeczywistość. I zapłaciliśmy cenę, jaką ludzie zawsze płacą za osiągnięcie raju w życiu doczesnym – zniewieścieliśmy, utraciliśmy pazur.
  • Muad'Dib: Rozmowy pióra księżniczki Irulany.
  • s. 330.

• Pod presją umysł może pójść w jednym z dwóch kierunków: pozytywnym lub negatywnym, w przód lub wstecz. Przedstawcie to sobie jak widmo, którego ekstremami są nieświadomość na negatywnym krańcu i nadświadomość na krańcu pozytywnym. Ku Któremu z nich umysł skłoni się pod naporem, w znacznej mierze zależy od wyszkolenia.
  • Opis: aksjomat Bene Gesserit.

• Pogrom jest marnotrawstwem.
  • Opis: Steban Tuek do Gurneya Hallecka.

• Pojęcie postępu działa jak mechanizm obronny chroniący nas przed upiorami przyszłości.
  • The concept of progress acts as a protective mechanism to shield us from the terrors of the future. (ang.)
  • Źródło: s. 412.

• Popularny człowiek wzbudza zawiść potężnych.
  • A popular man arouses the jealousy of the powerful. (ang.)
  • Opis: Thufir Hawat o Leto Atrydzie (na Kaladanie).

• Powinna istnieć nauka goryczy. Ludziom trzeba ciężkiego życia i ucisku, żeby nabrali tężyzny psychicznej.
  • Opis: z Myśli zebranych Muad'Diba w opracowaniu księżnej Irulany.
  • Źródło: s. 214.

• Problem człowieka nie polega na tym, ile ludzi może wyżyć w danym systemie, lecz jakiego rodzaju bytowanie jest możliwe dla tych, którzy żyją.

• Próbować zrozumieć Muad'Diba bez zrozumienia jego śmiertelnych wrogów Harkonnenów to próbować zobaczyć Prawdę, nie znając Kłamstwa. Jest to próba ujrzenia światła bez poznania Ciemności. To niemożliwe.
  • Opis: Księga o Muad'Dibie pióra księżniczki Irulany.
  • Źródło: s. 24.

• Proroctwo a widzenie przyszłości – jak tu je sprawdzić nie biorąc pod uwagę pytań bez odpowiedzi? Rozważcie: ile faktycznej znajomości przyszłego „Kształtu fali” (jak Muad'Dib zwykł określać swą proroczą wizję), a na ile prorok kształtuje przyszłość, by pasowała do proroctwa? Co z wewnętrzną harmonią aktu proroctwa? Czy prorok widzi przyszłość, czy jej słaby punkt, usterkę albo pęknięte miejsce, w którym słowem bądź decyzją może ją roztrzaskać tak, jak szlifierz diamentów rozłupuje swój klejnot uderzeniem noża?
  • Does the prophet see the future or does he see a line of weakness, a fault or cleavage that he may shatter with words or decisions as a diamond-cutter shatters his gem with a blow of a knife? (ang.)
  • Opis: Medytacje intymne o Muad'Dib pióra księżniczki Irulany.
  • Źródło: s. 358.

• Przetrwanie to umiejętność pływania w obcej wodzie.

• Rozgoryczenie to ja rozumiem. Ale przestańmy użalać się na sprawiedliwość, dopóki mamy ręce i możemy nimi władać.
  • Opis: Książę Leto Atryda (podczas narady na Arrakis).

• Skłonni jesteśmy upodabniać się do najgorszego z naszych przeciwników.
  • Opis: koda Bene Gesserit.

• Słyszałeś o tym, że zwierzęta odgryzają sobie kończynę, by umknąć z potrzasku? To zwierzęca sztuczka. Człowiek wytrzyma sidła, zniesie ból, uda śmierć, by zabić myśliwego usuwając zagrożenie dla swego gatunku.
  • You've heard of animals chewing off a leg to escape a trap? There's an animal kind of trick. A human would remain in the trap, endure the pain, feigning death that he might kill the trapper and remove a threat to his kind. (anf.)
  • Opis: Matka Wielebna do Paula Atrydy (na Kaladanie).

• Smutne jest rozstanie z przyjaciółmi; miejsce to tylko miejsce.
  • Parting with friends is a sadness. A place is only a place. (ang.)
  • Opis: Hawat do Paula (na Kaladanie), Paul (noc w filtrnamiocie).

• Sprawiedliwość? Kto szuka sprawiedliwości? Zaprowadzimy naszą własną sprawiedliwość. Zaprowadzimy ją tu na Arrakis – zwyciężając albo ginąc.
  • Opis: Książę Leto Atryda (podczas narady na Arrakis).

• Stańmy, bracia, wśród poległej braci. Jedno życie i śmierć jedną mamy. Duchy zawsze pójdą razem z nami. Stańmy, bracia, wśród poległej braci, czas obłudy odrzućmy za siebie. Ich nie straszą już pokusy losu. Stańmy, bracia, wśród poległej braci. A gdy czas nasz się w śmiechu pogrzebie, nie wystraszą nas pokusy losu.
  • Opis: Leto Atryda podczas bankietu.

• Świat wspiera się na czterech filarach. Na naukach mądrych, na sprawiedliwości wielkich, na modlitwach prawych i waleczności dzielnych. Ale to wszystko jest niczym bez władcy znającego sztukę władania.
  • A world is supported by four things... the learning of the wise, the justice of the great, the prayers of the righteous and the valor of the brave. But all of these are as nothing... without a ruler who knows the art of ruling. (ang.)
  • Opis: Matka Wielebna do Paula (na Kaladanie).

• Twoja woda należy do plemienia.
  • Opis: prawo Fremenów.

• Ujawnić swojemu przeciwnikowi, że wiemy, w której ręce ma nóż? Ależ, Paul, teraz my ten nóż widzimy. Kto wie, gdzie może następnie zostać przerzucony?
  • Opis: Leto Atryda do Paula Atrydy (odpowiedź na propozycję ujawnienia spisku).

• Umysł rozkazuje ciału i ono jest posłuszne. Umysł rozkazuje sobie samemu i natrafia na opór.
  • Opis: Lady Jessika Atryda (spotkanie z Szadout Mapes), cytując św. Augustyna.

• Walczysz, kiedy zachodzi konieczność, bez względu na nastroje. Nastrój można mieć do przejażdżki na koniu, do amorów czy gry na balisecie. Ale nie do walki.
  • Opis: Gurney Halleck do Paula (szkolenie na Kaladanie).

• Wielkość to chwilowe przeżycie. Nigdy nie bywa racjonalna. Poniekąd zależy od mitotwórczej wyobraźni rodzaju ludzkiego. Człowiek przeżywający wielkość musi czuć mit, w którym istnieje. Musi odbijać to, co nań pada. I musi umieć śmiać się z siebie. Tylko tak wyzwoli się od wiary we własne aspiracje. Śmiech jest wszystkim, co pozwala mu poruszać się wewnątrz siebie. Bez śmiechu nawet chwilowa wielkość zniszczy człowieka.
  • Opis: z Myśli zebranych Muad'Diba w opracowaniu księżniczki Irulany.
  • Źródło: s. 169.

• Wierzba poddaje się wiatrom i wiedzie jej się dobrze, aż pewnego dnia zmienia się w ścianę wierzb odporną na wiatry. To jest przeznaczenie wierzby.
  • The willow submits to the wind and prospers until one day it is many willows – a wall against the wind. This is the willow's purpose. (ang.)
  • Opis: Matka Wielebna do Paula (na Kaladanie).

• Wina rodzi się z poczucia przegranej.

• Władca musi nauczyć się przekonywać, a nie zmuszać. Musi wyłożyć na stół swój najbielszy obrus, by przyciągnąć najlepszych ludzi.
  • Opis: Paul Atryda do Thufira Hawata (cytując słowa Matki Wielebnej).

Legendy i przepowiednie o Muad'Dibie

• I będą dzielić z wami najgorętsze wasze marzenie.

• Lisan al-Gaib przejrzy wszelkie wybiegi.

• Muad'Dib świadom będzie spraw niewidzialnych dla innych.

• On będzie znał wasze zwyczaje, jakby się do nich urodził.

• Powitają was Świętymi Słowy i błogosławieństwem będą wasze dary.

Zobacz też

• Diuna (film)