Czaka

Czaka (1787?–1828) – twórca i król zjednoczonego państwa Zulusów.

O Czace i jego rządach

Czaka był wielkim zdobywcą, twórcą imperium Zulusów, z których uczynił jeden naród. Geniusz wojskowy o niespożytej sile i energii, Czaka był także złośliwym, paranoicznie nieufnym i okrutnym tyranem o autodestrukcyjnych skłonnościach. (…) Był twórcą wielkiego królestwa, które stworzył nieomal z niczego, jednak cena, jaką musieli za to zapłacić zwykli Afrykanie, była niezwykle wysoka. Nieposkromione ambicje Czaki kosztowały życie setek tysięcy.
- Autor: Simon Sebag Montefiore, Potwory. Historia zbrodni i okrucieństwa, tłum. Jerzy Korpanty, wyd. Świat Książki, Warszawa 2010, ISBN 9788324715480, s. 168–169.

Na gołej głowie nosił opaskę ze skóry wydry, w którą powtykane były pęki niezwykłych ciemnoczerwonych piór, a na przedzie sterczało pionowo pojedyncze, długie na ponad pół metra, lśniące pióro niebieskiego żurawia. Z ramion i klatki piersiowej zwisały mu frędzle blisko dziesięciocentymetrowej długości z „ogonów” spreparowanych z futra cętkowanej żenety i niebieskoszarej małpy. Z bioder prawie do kolan, całkowicie owijając ciało, zwieszał się kilt z niezliczonej ilości podobnych „ogonów” z tychże samych futer.
- Autor: Henry Fynn, The Annals of Natal: 1495–1845 (zebrał John Bird), cyt. za: Shelley Klein, Najgroźniejsi dyktatorzy w historii, tłum. Jolanta Sawicka, wyd. Muza, Warszawa 2008, ISBN 9788374953238, s. 36.

Oniemieliśmy ze zdumienia na widok porządku i dyscypliny panujących w kraju, który przemierzaliśmy. Kraale wojskowe (…), a także kraale wodzów pokazywały, że zachowanie czystości należało tam do zwyczaju i to nie tylko wewnątrz chat, lecz również na zewnątrz, gdzie na znacznych przestrzeniach nie można było dojrzeć ani brudu, ani popiołu. (…) [Czaka] przekonywał o wyższości swego uzbrojenia, które, jak mówił, jest pod wieloma względami bardziej udane, niż nasze muszkiety. Argumentował, że tarcza, jeżeli się ją zanurzy w wodzie przed atakiem, będzie dostateczną ochroną przed kulą wystrzeloną z daleka, a w przerwie koniecznej do ponownego nabicia broni, jego ludzie dojdą do nas na niewielką odległość…
- Autor: Henry Fynn, cyt. za: Shelley Klein, Najgroźniejsi…, op. cit., s. 46.

W osiem miesięcy po wizycie Norrisa w Afryce narodził się wielki wojownik… Zulus Chuck’a.
- Źródło: Chuck Norris. Z półobrotu, wyd. Vesper, Poznań 2006, ISBN 8360159017, s. 24.